Wydawca treści
Ochrona lasu
Drzewostany przez całe swoje życie narażone są na ujemne oddziaływanie czynników biotycznych, abiotycznych i antropogenicznych. Działania chroniące ekosystemy leśne przed wszystkimi szkodliwymi czynnikami podejmowane są w ramach dyscypliny nazywanej przez leśników "ochroną lasu".
Za najważniejsze zagrożenie biotyczne dla ekosystemów leśnych należy uznać: szkodliwe owady (oddziaływanie szkodników wtórnych, zwłaszcza w drzewostanach świerkowych i dębowych), patogeniczne grzyby, osłabienie drzewostanów w wyniku wahań poziomu wód gruntowych, zwierzęta łowne, czynniki klimatyczne oraz pożary. Ludzie powodują zaśmiecanie lasów, zwłaszcza ich obrzeży. Działalność ta jest szczególnie uciążliwa w sezonie turystycznym.
Równocześnie lub następujące po sobie wystąpienie kilku czynników powoduje, że ich oddziaływanie jest znacznie silniejsze, a niszczący efekt końcowy jest większy niż zwykła suma efektów poszczególnych czynników. W skrajnych przypadkach może to doprowadzić do zniszczenia niektórych partii lasów w ciągu bardzo krótkiego czasu. Przeważnie jednak dochodzi do uszkodzeń częściowych, w wyniku których rozwijają się mniej lub więcej przewlekłe procesy chorobowe.
Ochrona lasu wiąże się ściśle z ogólnie pojmowaną ochroną przyrody czyli zachowaniem, właściwym wykorzystaniem oraz odnawianiem zasobów przyrody i jej składników.
Obszary leśne w obecnych granicach Nadleśnictwa stanowią ekosystemy dość stabilne, odporne biologicznie na masowe pojawy szkodliwych owadów.
Szkodniki wtórne mające istotne znaczenie gospodarcze to cetyńce, korniki, głównie drukarz i czterooczak, przypłaszczek granatek oraz opiętki. Ich występowanie nie jest masowe, a liczebność wymienionych gatunków zależna od różnorakich uwarunkowań, zwłaszcza pogodowych, decydujących o rozwoju osobniczym tych szkodników. Stan sanitarny lasu w minionym dziesięcioleciu utrzymywał się na dobrym poziomie, mimo gradacyjnej rozmnoży korników świerka w latach 2002 - 2005 oraz opiętków (kambiofagów) „dobijających" dęba, które w miejscowych warunkach ekologicznych uaktywniły się w sposób zauważalny od roku 2004.
Stosowanie profilaktyki zapobiegającej rozmnoży korników świerka oraz ich zwalczanie poprzez wyszukiwanie i usuwanie w porę z lasu drzew zasiedlonych, stosowanie pułapek klasycznych i feromonowych, nie spowodowało istotnych strat w drzewostanach świerkowych i z udziałem tego gatunku.
Przypłaszczek granatek wykazywał największą swoją aktywność w latach 1997 - 2001, kiedy to mocno ucierpiały drzewostany sosnowe głównie II-III klasy wieku powstałe na gruntach porolnych.
Minimum sanitarne, rozumiane jako zespół niezbędnych zabiegów gospodarczych warunkujących zachowanie higieny lasu jest planowane corocznie we wnioskach gospodarczych z ochrony lasu i realizowane we właściwych porach roku.
Z innych szkodników owadzich należy wymienić ryjkowce, a zwłaszcza szeliniaka sosnowca.
W ostatnich latach w wyniku ugorowania gruntów rolnych przeznaczonych do zalesienia nastąpił wzrost znaczenia gospodarczego pędraków chrabąszczy i guniaka czerwczyka. Szkodniki te żyją w glebie i uszkadzają sadzonki w ich części podziemnej przez ogryzanie i zjadanie korzeni.
Jako sposób zwalczania i rozrzedzania populacji pędraków Nadleśnictwo stosuje metodę mechaniczną polegającą na utrzymywaniu powierzchni do zalesienia przez co najmniej jeden sezon wegetacyjny w czarnym ugorze.
Kolejnym zagrożeniem dla drzew są patogeniczne grzyby. Całkowitą powierzchnię występowania chorób powodowanych przez patogeniczne grzyby na terenie Nadleśnictwa trudno jest ustalić, gdyż szkody występują pojedynczo i zauważalne są w dłuższym przedziale czasowym.
Występowanie głównych sprawców chorób grzybowych jakimi są opieńka miodowa i huby korzeni stwierdza się na około 10% powierzchni leśnej Nadleśnictwa. Najbardziej widoczne szkody są w drzewostanach do 40 lat powstałych na gruntach porolnych.
Zagrożenie ze strony korzeniowca wieloletniego występuje na powierzchni około 250 ha. Podstawową metodą ograniczania jest zabezpieczanie pniaków po ściętych drzewach preparatem na bazie grzyba konkurencyjnego Phlebia gigantea. Powierzchnia zabezpieczonych biopreparatem Pg-IBL drzewostanów zagrożonych, a są to głównie drzewostany na gruntach porolnych, wynosiła od 47 do 120 ha rocznie.
Opieńkowa zgnilizna korzeni występuje w uprawach i młodnikach. Zwalczanie jej polegało na usuwaniu i niszczeniu opanowanych drzewek. W minionym dziesięcioleciu powierzchnia zwalczania wynosiła od 40 do 117 ha.
Inne zasługujące na uwagę patogeniczne grzyby to: zgorzel siewek, osutka sosny (wzmożone występowanie osutki sosnowej zanotowano w latach 1999 - 2003 na powierzchniach upraw sosnowych od 75 do 150 ha. Choroba ta nie spowodowała istotnych szkód gospodarczych), rdza pęcherzykowata sosny, skrętak sosny, mączniak prawdziwy dębu.
Szkody powodowane przez zwierzynę
Szkody powodowane przez ptaki i gryzonie są znikome i nie mają większego znaczenia gospodarczego. Natomiast szkody wyrządzone w uprawach i młodnikach przez zwierzęta łowne są duże. Zapobieganie tym szkodom jest uciążliwe i kosztowne. Największe szkody wyrządzają sarny i jelenie.
Poziom zgryzania upraw utrzymuje się na średnim poziomie. Największe straty ponoszone są w nie ogrodzonych nasadzeniach dębowych, gdzie szkody polegają przede wszystkim na permanentnym zgryzaniu tegorocznych liści i pędów.
Stosuje się mozaikę sposobów ochrony drzewostanów przed szkodami ze strony zwierzyny płowej. W najmniejszym zakresie stosuje się metodę chemiczną, traktując sadzonki na uprawach repelentami. Znacznie skuteczniejszą, aczkolwiek bardzo kosztowną, jest metoda mechaniczna polegająca na nakładaniu tub tekpolowych, głównie na sadzonki Db, palikowanie sadzonek Md oraz całkowite grodzenie upraw siatką leśną (te ostatnie głównie w uprawach zakładanych w ramach rębni złożonych, głównie odnawiane gniazda Db). Ponadto celem dostarczenia zwierzynie pokarmu włóknistego w miesiącach zimowych Nadleśnictwo wykonuje część prac pielęgnacyjnych o tej porze roku przy jednoczesnym wykładaniu drzew do spałowania.
Najbardziej racjonalnymi sposobami ochrony drzewostanów są metody biologiczne polegające na utrzymaniu optymalnej liczebności populacji jeleniowatych, przy której nie dochodzi w drzewostanach do tzw. szkód istotnych. Nadleśnictwo nadzorując gospodarkę łowiecką znalazło drogi porozumienia z dzierżawiącymi obwody łowieckie Kołami, które w sposób poprawny realizują wspólnie ustalone założenia gospodarcze. Koła łowieckie, zachęcone możliwością odpisu pieniężnego od tenuty dzierżawnej, w porozumieniu z Nadleśnictwem, działają w zakresie poprawy warunków bytowania zwierzyny.
Wśród zagrożeń abiotycznych w Nadleśnictwie Stare Jabłonki najgroźniejszymi są: wiatry, okiść śniegowa i przymrozki.
Wczesną wiosną występują okresowo wiatry wschodnie, które przy braku opadów deszczu, powodują wysuszenie gleby i przez to pogorszenie warunków przyjmowania się sadzonek w ramach wykonywanych w tym czasie odnowień i zalesień.
Generalnie przewagę mają wiatry zachodnie i północno-zachodnie, szczególnie silne w okresie wiosny i jesieni. Najbardziej dotkliwe są one na skrajach drzewostanów, przy drogach i szerokich liniach energetycznych oraz trasach kolejowych. Powodują wiatrołomy oraz wywroty pojedyncze i grupowe. Najpoważniejsze szkody powstałe od wiatru zanotowano w 2002 roku, który to huragan powalił i połamał 5 tys. m3 drzew. Szkody powierzchniowe wyniosły wówczas 8,00 ha. Ponadto minione dziesięciolecie charakteryzowało się występowaniem licznych wichur, które nie powodowały szkód powierzchniowych, ale mimo wszystko powstawały duże masy wywrotów i złomów. Największe szkody powstały w latach: 2000, 2002-2004, 2006 - 2008 oraz 2012.
W lipcu 2018 r. w wyniku bardzo silnych wiatrów na terenie leśnictwa Draby powstały szkody powierzchniowe na powierzchni ok. 20 ha.
Młodniki i tyczkowiny narażone są głównie na szkody od okiści śniegowej. Pod ciężarem śniegu drzewa ulegają przechyłowi lub złamaniu. W dniach od 2 do 5 listopada 2006 roku okiść śniegowa spowodowała nie notowane dotąd szkody w drzewostanach, zwłaszcza w drzewostanach sosnowych II - IV kl. w. Szkody te, głównie w postaci złomów, wystąpiły na obszarze 7.700 ha i oszacowane zostały na łączną masę około 189,5 tys. m3. Likwidacja tychże szkód trwała 3 lata.
Szkodliwe dla upraw i szkółki leśnej są późne przymrozki wiosenne, zwłaszcza te majowe. Powodują obumieranie młodych pędów i liści. Narażone są szczególnie jesiony, dęby i buki. Niekiedy w młodszych uprawach występuje zjawisko gołomrozu, polegające na wysadzaniu młodych drzewek w wyniku różnicy temperatur dnia i nocy.
Od wczesnych przymrozków jesiennych cierpią przede wszystkim niezdrewniałe jeszcze pędy dębów.
W 2005, 2006 oraz 2008 roku odnotowano powierzchniowe szkody spowodowane przez suszę i wynosiły one odpowiednio: 2,29 ha; 0,82 ha,1,92 ha.
Nierzadkim zjawiskiem występującym w wyniku silnych mrozów i słonecznych dni jest powstawanie pęknięć, a następnie tzw. listew mrozowych. Zdarza się, że podczas długotrwałych upałów w starszych drzewostanach bukowych, szczególnie w przypadku gwałtownego odsłonięcia pni, może powstać tzw. zgorzel słoneczna, kora pęka i odpada płatami, a drewno ulega deprecjacji.
Ochrona przeciwpożarowa lasów
Uwzględniając warunki przyrodniczo-leśne, średnie wartości występowania pożarów lasu oraz warunki klimatyczne określone współczynnikiem hydrotermicznym Sielaninowa, lasy Nadleśnictwa Stare Jabłonki zaliczone zostały do III kategorii zagrożenia pożarowego.
Do roku 2005 system ochrony przeciwpożarowej funkcjonował na bazie lotniczego patrolowania lasów oraz patroli naziemnych uruchamianych w miarę potrzeb.
W latach 2006 - 2023 obserwacje lasu w okresach występowania I, II lub III stopnia zagrożenia pożarowego były prowadzone z dostrzegalni przeciwpożarowej „Stare Jabłonki" usytuowanej w oddz. 264 l Leśnictwa Gąsiory.
Od roku 2024 innowacyjny system automatycznego wykrywania dymu w punkcie alarmowym zlokalizowanym na terenie Nadleśnictwa Kudypy, na podstawie obrazu z kamer zamontowanych na dostrzegalni przeciwpożarowej w Leśnictwie Gąsiory w sposób ciągły monitoruje i analizuje wybrany obszar Nadleśnictwa Stare Jabłonki.
Podstawą organizacji działań na wypadek powstania pożaru terenów leśnych, jak również działań w zakresie profilaktyki ppoż. są opracowane, aktualizowane i zatwierdzane co roku przez właściwe Komendy Miejskie / Powiatowe PSP - „Sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru lasu".
W zasięgu Nadleśnictwa znajdują się 4 punkty poboru wody do celów gaśniczych (dwa pkt przy śródleśnych zbiornikach naturalnych oraz dwa na rzekach).
